Fotoalergia - uczulenie na słońce

 

Grupa schorzeń, które charakteryzują się występowaniem nadwrażliwości na promieniowanie słoneczne, nazywana jest fotodermatozami. Obecność melaniny determinuje podział skóry na fenotypy, w zależności od reakcji na promieniowanie słoneczne.
 

 Dla mieszkańców Europy środkowej wyróżnia się 4 typy skóry:

Rasy z ciemniejszą  skórą są sklasyfikowane jako typ świetlny V, a rasa czarna jako typ świetlny VI. 
Nadwrażliwość na światło może być wynikiem dodatkowego działania substancji światłouczulających pochodzenia endogennego (porfirie). Niektóre choroby skóry zaostrzają się pod wpływem światła (toczeń rumieniowaty). Pozostałe postacie nadwrażliwości na światło są wynikiem skojarzonego działania światła i zewnątrzpochodnych substancji światłouczulających. Prowadzą do powstawania odczynów fototoksycznych i fotoalergicznych, przy czym w patogenezie tych reakcji aktywne jest przede wszystkim widmo UVA.
 
Reakcja fototoksyczna przejawia się w wystąpieniu zmian skórnych (pokrzywka, wysypka, pęcherze) i uczucia pieczenia (ostre oparzenia słoneczne). Występuje niedługo po opalaniu i  jest ograniczona do miejsc eksponowanych na światło i substancję fototoksyczną (nie obejmuje całego ciała). Odczyny fototoksyczne przypominają oparzenia chemiczne. Teoretycznie mogą wystąpić u wszystkich ludzi, pod warunkiem zadziałania substancji fototoksycznej i promieniowania UV w odpowiednio dużej dawce.

Do reakcji fotoalergicznej dochodzi tylko u niektórych osób stosujących leki czy kosmetyki fotouczulające. Zmiany skórne pojawiają się po blisko 24 godzinach od kąpieli słonecznej. Po jakimś czasie mogą przybrać postać bardzo trudnych do usunięcia przebarwień.

Zmodyfikowane pod wpływem słońca cząsteczki leków łączą się  z białkami skóry, tworząc alergeny, które są zapamiętywane przez układ odpornościowy. W rezultacie tego po każdym zażyciu leku i nawet bardzo krótkiej ekspozycji na słońce pojawia się ostry stan zapalny skóry z obrzękiem i pokrzywką. W wyniku zainicjowania procesu immunologicznego, pomimo zaprzestania kontaktu z substancją uczulającą, wytwarza się czasami oporna na leczenie, tzw. przetrwała nadwrażliwość na światło, obejmująca szeroki zakres promieniowania – UVA, UVB, a nawet światło widzialne. U pacjentów dotkniętych tą chorobą niekiedy dochodzi do uogólnionego zapalenia skóry (erytrodermia). 


Na wystąpienie fotoalergii najbardziej narażone są osoby o fenotypie I, II i III, czyli osoby z tzw. jasną karnacją. Na ciele, szczególnie w miejscach, gdzie skóra jest delikatniejsza i rzadziej wystawiana na słońce, pojawiają się plamki i wysypka. Skóra w tych miejscach jest zaczerwieniona. Dotykając zmienionych chorobowo miejsc, pod palcami wyczuwamy grudki i krostki. Towarzyszy temu nieprzyjemne swędzenie lub pieczenie. Mogą pojawić się pęcherzyki. Jednym z objawów występujących przy uczuleniu fotoalergicznym może być gorączka dochodząca nawet do 39 stopni.

Fotoalergia może być także szkodliwa dla oczu, szczególnie dla osób o niebieskich oczach (I, II lub III fenotyp). Kiedy szczypią i łzawią oczy, to znak, że coś się dzieje. Doraźnie można zastosować sól fizjologiczną do przemywania oka, lecz najbardziej wskazana wydaje się wizyta u okulisty. Doradzi on, jak latem dbać o oczy, i pomoże wybrać okulary przeciwsłoneczne z filtrem. Jeśli do tej pory nie pojawiły się symptomy wskazujące na fotoalergię, niestety nie oznacza to, iż już nie jesteśmy narażeni na alergię. Fotouczulenie może się pojawić w każdym wieku.
 
Przed oddaniem się wielogodzinnym kąpielom słonecznym warto sprawdzić, czy leki, które przyjmujemy, a nawet popijane herbatki, nie wchodzą w reakcję ze światłem słonecznym, stanowiąc zagrożenie dla skóry. Wiele leków zażywanych doustnie uwrażliwia skórę na światło słoneczne (m.in. tetracykliny, sulfonamidy, niesterydowe leki przeciwzapalne, niektóre leki przeciwtrądzikowe, środki hormonalne), co w konsekwencji może prowadzić do jej poparzeń. Podobne działanie mogą powodować również niektóre napary z ziół, np. dziurawca, czy też sok z selera. Do układów fotouczulających zaliczyć można również substancje zapachowe oraz barwniki stosowane w preparatach kosmetycznych. Substancje te w połączeniu z ekspozycją słoneczną mogą być przyczyną wielu alergii i przebarwień pojawiających się na skórze.